Kleszcz na liściu

Kleszcze – jak ustrzec się przed ukłuciem i co robić gdy do tego dojdzie?

Kleszcze to niewielkie pajęczaki z rodziny kleszczowatych. W Polsce występuje ich około 20 gatunków. Najbardziej rozpowszechnione są: kleszcz pospolity (inaczej pastwiskowy, psi – łac. Ixodes ricinus) oraz kleszcz łąkowy (inaczej zwany kleszczem ozdobnym, łac. Dermacentor reticulatus). Żyją głównie na łąkach, w wysokich trawach oraz lasach, oczekując na żywiciela – może nim być zarówno człowiek jak i kot, pies czy inny ssak. Kleszcze są rezerwuarem i wektorem wielu chorobotwórczych dla człowieka wirusów, bakterii i pierwotniaków. Mogą przenosić ponad 70 różnych patogenów powodujących choroby groźne dla ludzi i zwierząt. Wśród nich wymienić można boreliozę, kleszczowe zapalenie mózgu, babeszjozę, anaplazmozę czy tularemię.

Okres aktywności kleszczy:

Kleszcze z reguły są aktywne od wczesnej wiosny do późnej jesieni, kiedy temperatura przekracza 7-10 st. C. jednak przez obserwowane w ostatnich latach zmiany klimatyczne i wzrost temperatury w miesiącach zimowych, ugryzienia przez kleszcze zdarzają się obecnie nawet w styczniu.

Jak uchronić się przez ukłuciem?

Aby zapobiec ukłuciu przez te pajęczaki najkorzystniej byłoby unikać miejsc, w których mogą się one znajdować – lasów, łąk, parków. Jak jednak odmówić sobie spaceru po parku, wycieczki rowerowej czy weekendowego wypadu z miasto? Zdajemy sobie sprawę z tego, że pokusa jest ogromna, dlatego poniżej przedstawiamy kilka zasad, które zminimalizują ryzyko ukąszenia podczas letnich aktywności na świeżym powietrzu:

  1. Osłaniaj jak największą powierzchnię skóry – w miarę możliwości wybieraj długie spodnie, zakryte obuwie, pamiętaj również o nakryciu głowy (czapce lub kapeluszu),
  2. Stosuj preparaty odstraszające kleszcze – na rynku dostępny jest szeroki wybór produktów zawierających środki chemiczne (np. DEET, czyli N,N-dietylo-m-toluamid) skutecznie odstraszające kleszcze. Jeśli jednak wolisz sięgnąć po naturalne, bezpieczne dla środowiska sposoby, zastosuj olejki eteryczne: z drzewa herbacianego,  rozmarynu, geranium, szałwii, lawendy czy cedru.  Ich intensywny zapach działa odstraszająco nie tylko na kleszcze ale również na komary i meszki. Możesz zastosować również mieszankę kliku z nich, zwiększając w ten sposób skuteczność preparatu. Pamiętaj jednak, aby przed użyciem olejku rozcieńczyć go (na szklankę wody – około 3 łyżek olejku lub mieszaniny kilku). Podobne działanie będą miały napary z ziół – tymianku, szałwii, rozmarynu, lawendy czy geranium.
  3. Po powrocie do domu obejrzyj dokładnie całą powierzchnie skóry, szczególnie zagłębienia pod kolanami, wokół brzucha, w pachwinach, na głowie i szyi – są to miejsca w których kleszcze najczęściej wgryzają się w skórę.

Co zrobić kiedy dojdzie do ukłucia przez kleszcza?

Jeśli znajdziesz w skórze kleszcza, najważniejsze jest aby usunąć go jak najszybciej. Im dłużej kleszcz pije krew, tym większe jest prawdopodobieństwo zarażenia m. in. krętkami Borrelia burgdorferi. Inaczej jest w przypadku wirusa KZM (wirus kleszczowego zapalenia mózgu) – przenika on do krwi żywiciela niemal od razu po ugryzieniu.

Na rynku dostępnych jest wiele narzędzi do usuwania kleszczy – karty, haczyki, lassa. Można również użyć pensety. Przed wyciągnięciem kleszcza nie stosuj żadnych preparatów – nie smaruj go masłem, olejem czy alkoholem! Nie ważne które z powyższych narzędzi wybierzesz, ważne jest aby chwycić kleszcza jak najbliżej skóry i wyciągnąć go zdecydowanym ruchem wzdłuż osi wkłucia (nie „wykręcaj” kleszcza ze skóry!). Po usunięciu kleszcza, zdezynfekuj skórę preparatem na bazie alkoholu. Po usunięciu kleszcza obserwuj skórę pod katem wystąpienia tzw. rumienia wędrującego – charakterystycznego objawu boreliozy. Obserwuj nie tylko miejsce wkłucia ale całe ciało – rumień może pojawić się również w innych miejscach, nawet do 30 dni po ugryzieniu.

Kleszcze – jak ustrzec się przed ukłuciem i co robić gdy do tego dojdzie?
Schemat usuwania kleszcza ze skóry

Aby sprawdzić, czy kleszcz był nosicielem boreliozy, kleszczowego zapalenia mózgu, babeszjozy, anaplazmozy czy tularemii, wskazane jest wykonanie badania molekularnego – Real-Time PCR.

Wykrycie patogenu w organizmie kleszcza, który Cię pokłuł, nie musi świadczyć o tym, że zostałeś zakażony. Aby to potwierdzić lub wykluczyć – konieczne będą dalsze badania.