Badanie genu MTHFR – diagnostyka mutacji zwiększających ryzyko zakrzepicy

Trombofilia Polimorfizmy genu reduktazy metylenotetrahydrofolianowej MTHFR (ang. methylenetetrahydrofolate reductase)

Trombofilia to genetyczna lub nabyta skłonność do tworzenia zakrzepów w naczyniach krwionośnych. Zakrzepica żylna, szczególnie w kończynach dolnych i miednicy, oraz zakrzepica tętnicza – mogąca prowadzić m.in. do zawału serca – stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia i życia. Jednym z kluczowych czynników ryzyka są mutacje w genie MTHFR – odpowiedzialne za produkcję enzymu reduktazy metylenotetrahydrofolianowej.

Przyczyny trombofilii nabytej:

• zespół antyfosfolipidowy,
• toczeń rumieniowaty układowy,
• reumatoidalne zapalenie stawów,
• zapalenie skórno-mięśniowe,
• zakażenia i stany zapalne: wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Leśniowskiego-Crohna, nowotwory i chemioterapia: białaczki, chłoniaki, rak jelita grubego, rak płuca.

Przyczyny trombofilii wrodzonej:

• mutacje genu czynnika V (F5),
• mutacje genu czynnika II (protrombiny) (F2),
• niedobory naturalnych inhibitorów krzepnięcia wynikające z mutacji:
• antytrombiny (mutacja genu SERPINC1),
• białka C (mutacja genu PROC),
• białka S (mutacja genu PROS1),
• polimorfizmy genu reduktazy metylenotetrahydrofolianowej (ang. Methylenetetrahydrofolate reductase, MTHFR),
• polimorfizmy genu inhibitora aktywatora plazminogenu (PAI1).

Objawy i ryzyko związane z mutacją genu MTHFR

Obecność mutacji genu MTHFR może znacząco wpływać na funkcjonowanie układu krążenia i ogólne zdrowie organizmu. Jednym z najczęstszych skutków tego zaburzenia metabolicznego jest hiperhomocysteinemia – czyli podwyższony poziom homocysteiny we krwi – która zwiększa ryzyko powstawania zmian miażdżycowych, zatorów oraz zakrzepów.

Do najczęstszych objawów klinicznych, które mogą sugerować obecność mutacji MTHFR, należą:

• asymetryczne obrzęki kończyn dolnych,
• zasinienie stóp i podudzi,
• ból przy chodzeniu, zwłaszcza nasilający się podczas wysiłku,
• zaczerwienienie i bolesność w miejscu obrzęku,
• poszerzenie naczyń krwionośnych (widoczne żylaki powierzchniowe),
• przyspieszona akcja serca w spoczynku,
• uczucie duszności lub ból w klatce piersiowej (mogący świadczyć o zatorowości płucnej).

Warto zaznaczyć, że objawy te nie są swoiste wyłącznie dla mutacji MTHFR, dlatego badanie genetyczne ma kluczowe znaczenie dla postawienia trafnej diagnozy.

Cel badania MTHFR

Badanie na mutacje MTHFR ma na celu identyfikację w materiale genetycznym pacjenta wariantów polimorficznych genu odpowiedzialnego za syntezę enzymu reduktazy metylenotetrahydrofolianowej. Występowanie tego polimorfizmu:

• prowadzi do rozwoju hiperhomocysteinemii, która zwiększa ryzyko miażdżycy oraz wystąpienia zakrzepicy,
• jest jedną z przyczyn chorób układu sercowo-naczyniowego, w tym także powikłań zakrzepowo-zatorowych.

U kobiet w ciąży obecność mutacji genu MTHFR może prowadzić do wielu poważnych komplikacji, takich jak:

• poronienia nawracające (szczególnie w pierwszym trymestrze),
• przedwczesne odklejenie łożyska,
• rozwój stanu przedrzucawkowego (nadciśnienia ciążowego),
• hipotrofia wewnątrzmaciczna płodu,
• zgon płodu w macicy.

Wskazania do wykonania badania na mutacje MTHFR

Mutacja MTHFR nie zawsze daje objawy, dlatego wskazaniem do wykonania testu są zarówno przesłanki kliniczne, jak i profilaktyczne. Zaleca się przeprowadzenie badania genu MTHFR w następujących przypadkach:

• występowanie objawów choroby zakrzepowo-zatorowej,
• dodatni wywiad rodzinny w kierunku trombofilii,
• przebyte epizody zakrzepowe,
• planowane zabiegi chirurgiczne wiążące się z długim unieruchomieniem,
• poronienia nawracające lub wcześniejsze urodzenie martwego dziecka,
• stosowanie antykoncepcji hormonalnej lub hormonalnej terapii zastępczej,
• rozpoznana małopłytkowość,
• choroba nowotworowa,
• siedzący tryb życia,
• otyłość i zespół metaboliczny.

Przebieg badania i czas oczekiwania na wynik

Badanie mutacji genu MTHFR wykonywane jest metodą Real-Time PCR – techniką o bardzo wysokiej czułości (sięgającej 99%). To precyzyjne badanie genetyczne MTHFR może być wykonane na podstawie:

• próbki krwi (EDTA),
• wymazu z jamy ustnej (bezpieczna i bezinwazyjna alternatywa).

Czas oczekiwania na wynik wynosi do 10 dni roboczych. Wynik badania stanowi istotny element oceny ryzyka trombofilii i może być podstawą do wdrożenia działań prewencyjnych – dietetycznych, farmakologicznych lub dotyczących stylu życia.